Bonawentura Lenart – wybitny polski introligator, grafik, konserwator i profesor Akademii Sztuk Pięknych, według informacji prezentowanych na stronie Powiatu Oświęcimskiego oraz w Wikipedii urodził się 8 sierpnia 1881 roku w Oświęcimiu (data i miejsce urodzin będą kluczowe dla naszych rozważań, ale dopiero w dalszej części tego posta). W okresie od 1909 do 1915 roku pracował na stanowisku kierownika pracowni konserwatorskiej w Krakowie, a w 1913 roku między inny wraz z Wojciechem Jastrzębowskim założył pracownię artystyczną o nazwie Warsztaty Krakowskie, która zajmowała się projektowaniem i wykonawstwem wzornictwa przemysłowego. 8 sierpnia 1914 roku wstępuje do oddziałów strzeleckich, a po utworzeniu Legionów Polskich otrzymuje przydziały w intendeturze, a następnie prowianturze 1. pułku piechoty i ostatecznie w sztabie I Brygady Legionów. Wiadomo, że we wrześniu 1915 roku przebywał w szpitalu, a w roku 1917 jest już wykazany jako sierżant w oddziale sztabowym 1. pułku piechoty. W Legionach Bonawetnura Lenart nosił pseudonim „Wyklejka”. Po odezwie Tymczasowej Rady Stanu z 18 maja 1917 roku wystąpił miesiąc później z wnioskiem do cesarza Karola I o zwolnienie z obywatelstwa austriackiego, aby następnie złożyć kolejny do Tymczasowej Rady Stanu o przyznanie obywatelstwa Królestwa Polskiego. Wojenna przygoda Bonawentury zakończyła się w 1919 roku wraz z przeniesieniem do rezerwy w stopniu podporucznika. Kolejne 10 lat spędził w Wilnie, kierując pracownią doświadczalną introligatorstwa, drukarstwa i liternictwa przy Wydziale Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Wileńskim. W 1920 roku bierze ślub z Pauliną Dederko. Z tego związku przychodzi na świat dwoje synów – Jan i Wojciech. Kolejna dekada niepodległości wiąże się w życiu Lenarta z Biblioteką Narodową, gdzie w 1929 roku założył Pracownię Konserwatorską, a w 1936 Biuro Introligatorskie. Podczas II wojny światowej Lenartowie zostali wyjątkowo ciężko doświadczeni przez los, płacąc za polską walkę o wolność wyjątkowo wysoką cenę. W powstaniu warszawskim giną ich synowe, obaj podporucznicy, żołnierze batalionu „Zośka”. Po wojnie Bonawentura Lenart wraca do swojej działalności. Staje na czele pracowni konserwatorskiej Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, organizuje w stolicy Pracownię Konserwacji Zabytków Grafiki oraz prowadzi wykłady w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, a po jej połączeniu z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie, również na tej uczelni. Umiera 9 kwietnia 1973 roku.
Ktoś zapyta: „Gdzie jest problem?”. Szukając kolejnych informacji na temat Bonawentury Lenarta, szczególnie jego służby w Legionach, natrafiłem na stronie „Żołnierze Niepodległości” (LINK) na wpis o jego osobie. Istotny fragment wygląda tak:
ur. w 1881 w Krakowie, s. Marii, przyn. Kolbuszowa (…)
I w tym momencie pojawiło się pytanie, czy on rzeczywiście urodził się w Oświęcimiu? Sądziłem, że znajdę informację na jego temat w najnowszej monografii Oświęcimia – Oświęcim. Miasto Pogranicza, a tu nic. Mimo, że swoim życiem zawodowym nie był związany z miastem nad Sołą, liczyłem na odnalezienie chociaż najmniejszej wzmianki. Wątpliwości zaczęły narastać. Nie było innego wyjścia, jak tylko sprawdzić w najbardziej pierwotnym ze źródeł, czyli Liber Natorum parafii Wniębowzięcia NMP w Oświęcimiu, tom V (1875-1909). Wpis na temat Bonawentury Lenarta pojawia się na stronie 77. Już na wstępie dowiadujemy się, że data urodzin podana na Wikipedii jest błędna. Otóż jest to 8 lipca 1881 roku, a nie 8 sierpnia. Był on synem służącej (łac. famula) Marianny/Marii (córki Marcelego Lenarta i Zofii Januszowskiej). Informacja na temat ojca (tylko samo imię Jan), pochodzi dopiero ze zgłoszenia po II wojnie światowej. Wyszukałem również, że Bonawentura posiadał dwoje rodzeństwa: Gertrudę (ur. 30.06.1879) i Jana (ur. 24.12.1882, zm. 8.01.1883). W obu przypadkach informacji na temat ojca brak. Wniosek może być tylko jeden. Słownik Legionistów Polskich, w oparciu o który przygotowano wpisy na stronie „Żołnierze Niepodległości” podaje błędne miejsce urodzenia. Należy zaznaczyć, że osoby zgłaszające się do służby w Legionach z różnych powodów często podawały nieprawdziwe imiona, nazwiska, wiek, miejsce urodzenia. Tak mogło być i tym razem. Natomiast pełną uznania może jawić się kariera człowieka pochodzącego z ubogiego stanu, który swoim wykształceniem i ciężką pracą wszedł do intelektualnej i artystycznej elity naszego kraju.
Zdjęcie Bonawentury Lenarta. Źródło: Kazimierz Witkiewicz, Kunszt introligatorski Bonawentury Lenarta, wersja cyfrowa [w:] Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa (LINK).
Poniżej przedstawiam jeszcze kilka przykładów twórczości Bonawentury Lenarta:
1) Oprawa i wyklejka do publikacji: Międzynarodowa Wystawa w Paryżu R.P. MCMXXV. Sztuki Dekoracyjne. Dział Polski. Album fotografii dedykowany Jerzemu Warchałowskiemu, Generalnemu Komisarzowi Działu Polskiego, na pamiątkę wspólnej pracy przez zespół polskich twórców wystawy. Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie (LINK). Przy okazji zachęcam do obejrzenia całości albumu. Dowodzi on, że polskie wzornictwo tamtego okresu było po prostu fenomenalne. Jego wersja elektroniczna jest dostępna na stronie Cyfrowych Zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie (LINK). Polecam oglądać na pełnym ekranie.
2) Oprawa teki: Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu Obywatelstwo honorowe miasta Święcian Ziemi Wileńskiej. Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie (LINK).
3) Projekty papieru wyklejkowego. Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie (LINK).
4) Oprawa oraz wzornictwo arkuszy w publikacji: Deklaracja Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych (wspólnie z Wojciechem Jastrzębowskim). Źródło: Library of Congress (LINK). Na temat Deklaracji pisałem już na mojej stronie w kontekście pojawiających się w niej osób z Oświęcimia (LINK).
Na koniec chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną istotną rzecz. Poniższe zdjęcie przedstawia miejsce pochówku Bonawentury Lenarta oraz jego żony na Powązkach Wojskowych w Warszawie (źródło: Wikipedia). Tuż obok pochowani są ich synowie. Czy tak powinien wyglądać grób wybitnego przedstawiciela polskiej sztuki? ©
