Jeśli próbę odnalezienia nowych informacji na temat działającego w Oświęcimiu przed I wojną światową Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” można by przyrównać do poszukiwania kwiatu paproci (z uwagi na braki źródłowe), to dotarcie do dokumentów poświadczających istnienie oddziału tej organizacji w mieście nad Sołą w 20-leciu międzywojennym jawi się niczym odnalezienie „owocu”, który z tego kwiatu mógłby powstać (w dużej przenośni oczywiście). Całej historii smaku dodaje fakt, że jak to często w życiu bywa, do ciekawych odkryć często dochodzi się całkowicie przypadkiem. Przejdźmy zatem do rzeczy…

Dnia 2.08.1921 r. Starostwo w Oświęcimiu przesyła pismo adresowane do Urzędu Miejskiego w Oświęcimiu z prośbą o przesłanie wykazu stowarzyszeń i związków, których „cele są społeczno-opiekuńcze, dobroczynne, humanitarne”. W odpowiedzi magistrat odsyła listę 24 organizacji, na której pod numerem 12. figuruje Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Z tego dokumentu dowiadujemy się również, że liczyło ono 150 członków, prezesem był p. Zajączkowski, a sekretarzem p. Dubiel. Niestety już wówczas statut towarzystwa uznano za zaginiony. Ponowna wzmianka na temat oświęcimskiego „Sokoła” znajduje się w następnym wykazie, przygotowanym w marcu 1922 r. Ale to nie wszystko…

Kolejny dokument, który odnalazłem to pismo adresowane do „Wielmożnego Państwa Rudzińskich w Osieku” i podpisane przez prezesa i sekretarza „Sokoła” w Oświęcimiu. Niestety nie zawiera ono żadnej daty, jednak z treści jednoznacznie wynika, że zostało sporządzone w okresie międzywojennym. Poniżej przytaczam jego treść, z zachowaniem oryginalnej pisowni:

Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Oświęcimiu ośmiela się zwrócić z gorącą prośbą o pomoc. Gniazdo tutejsze pomimo, że istnieje już z czasów przed wojennych nie posiada do dnia dzisiejszego własnego boiska ani własnej salki do ćwiczeń. Dzięki jednak JWPanu Parnasowi właścicielowi majętności w Starych Stawach, który ofiarował nam parcelę pod budowę salki postanowiliśmy w tym roku przystąpić do budowy. Ponieważ jednak budżet nasz przedstawia się bardzo skromnie możemy tylko przy wydatnej pomocy Szanownego Obywatelstwa budowę rozpocząć. Dlatego też zwracamy się z uprzejmą prośbą o umożliwienie nam rozpoczęcia budowy przez łaskawe ofiarowanie nam materiału budowlanego, czy też przez wsparcie nas finansowo. Wiemy, iż obecne położenie gospodarcze daje się we znaki wszystkim, jednak mamy nadzieję, iż prośba nasza zostanie wysłuchaną. Wszystkie choćby nawet skromne datki pieniężne prosimy załączonym czekiem P.K.O przekazać na konto czek. Komunalnej Kasy Oszczędności w Oświęcimiu na budowę salki Tow. Gimn. „Sokół” w Oświęcimiu.

Nie wiadomo jaka przyszła odpowiedź, ale na boku pisma znajduje się odręczna adnotacja „1.000 cegły”, co starczyłoby raczej na zarys ścian budynku niż całą budowę…

Wspomniane wyżej dokumenty znajdują się w zasobach Archiwum Państwowego w Katowicach – oddział Bielsko-Biała. Wykaz pochodzi z zespołu „Akta miasta Oświęcimia”, sygn. 13/362/243, pag. 1-8; natomiast pismo do P. Rudzińskich z zespołu „Zbiór materiałów ulotnych Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Bielsku-Białej”, sygn. 13/490/I/4132, pag. 122.