W poprzednim poście opisałem nieudaną próbę utworzenia pierwszego kina w Oświęcimiu, jaką w 1912 roku podjął Awit Szubert junior (LINK). Nadmieniłem wówczas również, że najstarsza wzmianka, jaką udało mi się odnaleźć o istniejącym w okresie międzywojenny w Oświęcimiu Teatrze Świetlnym „Uciecha”, pochodzi z 1924 roku. Kilka dni temu odezwał się do mnie mój dobry kolega Michał Jarnot, który w zasobach Archiwum Państwowego w Katowicach, oddział w Bielsku-Białej odnalazł pochodzące z lat 1916-1917 dokumenty (sygn. 13/689/283), z których wynika, że wspomniany Teatr Świetlny „Uciecha” został utworzony już przed I wojną światową. Proszę zauważyć, że w takim razie okres jaki upłynął od starań Awita Szuberta juniora do powstania pierwszego kina w Oświęcimiu musiał być bardzo krótki – maksymalnie 2 lata. Ze wskazanych wyżej dokumentów dowiadujemy się, że właścicielką „Uciechy” była zamieszkała w Białej Józefina Körbel, a okoliczności w jakich przyszło trafić jej na karty tej historii mają charakter sprawy karnej. Jeśli komuś wydaje się, że niepłacenie składek zdrowotnych za swoich pracowników jest przypadłością tylko czasów współczesnych, jest w błędzie. Sto lat temu świat widział podobne problemy. Sprawa rozpoczęła się we wrześniu 1916 roku, kiedy to Powiatowa Kasa Chorych w Białej po przeprowadzonym dochodzeniu informuje Świetne c.k. Starostwo w Oświęcimiu, że:
(…) Zarząd Kina „Uciecha” w Oświęcimiu od dłuższego czasu zatrudnia w swoim przedsiębiorstwie pracowników, których wcale nie meldował w powiatowej kasie chorych (…)
W liście płatniczej wystawionej przez kasę 6 grudnia 1916 roku obliczono kwotę zaległych składek za dwóch pracowników w okresie od 1.10.1914 do 1.12.1916 roku na ponad 122 Korony. Bardzo interesujące jest pismo, w którym Józefina Körbel wniosła swój sprzeciw w sprawie. Trafiło ono do Starostwa w Oświęcimiu 25 lutego 1917 roku. Mówi ono wiele o pierwszych latach działalności „Uciechy”, dlatego poniżej przytaczam jego zasadniczą treść (pisownia oryginalna):
W przedsiębiorstwie mojem pod nazwą Kino-Teatr „Uciecha” w Oświęcimiu w czasie od 1 X 1914 do 1 VIII 1916 nie dwóch pracowników lecz tylko jeden był zajęty a to maszynista-operator Jan Lifka, który przez cały przeciąg czasu powyższego służył przy wojsku będąc stacyonowany w Brzeszczach, a tylko raz w tygodniu przyjeżdżał do Oświęcimia na przedstawienia świetlne, które z reguły dawane były tylko w soboty od 8-10 wieczór i w niedziele od 4 popołudniu do 10 wieczór.
Wszelkie inne czynności w tem mojem przedsiębiorstwie wykonywałam sama osobiście aż do 1 VIII 1916 bez używania do tego płatnych osób trzecich, któreby podpadały pod obowiązek ubezpieczenia na wypadek choroby.
Wskutek wypadków wojennych przedsiębiorstwo to moje w czasie od 1 VIII do 1 XII 1914 było zupełnie nieczynne i zamknięte.
Co do zajętego w przedsiębiorstwie mem maszynisty-operatora Jana Lifki, to sądzę, że nie byłam obowiązana go ubezpieczać, gdyż właściwie służył on przy wojsku, a tylko dorywczo z tytułu, że pewną część dochodu z przedstawień oddaje się stale na cele Czerwonego Krzyża – Władze wojskowe użyczały mi pomienionego Lifkę na parę godzin tygodniowo celem umożliwienia urządzania przedstawień, a tem samem przysporzenia dochodu Tow. Czerwonego Krzyża.
W sierpniu dopiero roku 1916 przestałam sama osobiście prowadzić to moje przedsiębiorstwo powierzając takowe w zarząd p. Henrykowi Zalewskiemu, który wedle swego uznania potrzebny personel skompletował, a który to personel jest w tejże Kasie dla chorych ubezpieczony.
Wobec naprowadzonych tu faktów, upraszam Świetne c.k. Starostwo o łaskawe wydanie orzeczenia:
1) że opłata względnie należytość w kwocie Kor. 122.04 wedle Listy płatniczej Nr. 182/2825 za czas od 1 X 1914 do 1 VIII 1916 została przez powiatową Kasę dla chorych w Białej niesłusznie mi zaliczoną, a w dalszej konsekwencji,
2) że do uiszczenia takowej nie jestem obowiązaną.
Podsumowując, pierwsze kino w Oświęcimiu pod nazwą Teatr Świetlny „Uciecha” musiało powstać z pewnością po kwietniu 1912 roku, kiedy Awit Szubert w swoim odwołaniu pisał, że wówczas w Oświęcimiu nie działała żadna placówka tego typu, a przed 1 sierpnia 1914, kiedy rozpoczęła się przerwa w działalności „Uciechy” związana z wybuchem wojny. ©